Biznes w Rumunii wciąż na fali

Aktywne były miasta regionalne – w Timisoarze i Klużu-Napoce oddano do użytku około 72 tys. mkw. nowoczesnych powierzchni biurowych. Zgodnie z oczekiwaniami, ilość brutto powierzchni zajętych w Bukareszcie spadła do 150 tys. mkw. Ilość powierzchni wynajętych netto przekroczyła 84 tys. mkw., nieco więcej niż w 2017 roku oraz najwięcej w pierwszej połowie roku od czasu kryzysu kredytowego. Najemców przyciągały atrakcyjne miejsca w centrum Bukaresztu. Pod względem popytu dominowały dzielnice Centralno-Zachodnia i Centralna (odpowiednio 28 proc. i 26 proc. zajętych powierzchni). – Trudna sytuacja na rynku pracy będzie sprawdzianem dla nadmiernie ambitnych planów deweloperów (na lata 2019 i 2020 zapowiedziano oddanie 650 tys. mkw. powierzchni na bukareszteńskim rynku biurowym), ponieważ najemcy konkurują z państwem o pracowników oraz zmagają się z ultra niską stopą bezrobocia (niewiele powyżej 2 proc. w przypadku pracowników umysłowych). Z powodu powolnego procesu doskonalenia infrastruktury, najbardziej atrakcyjne powinny być te segmenty rynku, które oferują dobry transport publiczny (dzielnice centralne, dzielnica Centralno-Zachodnia lub Floreasca/Barbu-Vacarescu). Nowa linia metra w południowo-zachodniej części miasta może spowodować powstanie nowych rynków biurowych – mówi Silviu Pop, szef działu analiz w Colliers International Romania.

Na ponad jednej czwartej całkowitej ilości zajętych nowoczesnych powierzchni biurowych rozlokowały się firmy z sektora informatyki i komunikacji, tuż za którym znalazły się spółki z sektora energetyki i przemysłu (ponad 25 proc. ilości brutto zajętej powierzchni). Firmy z segmentu co-workingu także wynajęły rekordową ilość 16,8 tys. mkw., przy czym największe umowy najmu zawarły dwie duże firmy wchodzące na rynek krajowy – Mindspace (12 tys. mkw.) oraz Spaces (3 tys. mkw.). Zapotrzebowanie ze strony tego sektora jest już dziś dwukrotnie wyższe niż obserwowane na rynku przez cały 2017 rok, przy czym prognozowane są dalsze wzrosty popytu.

Rynek inwestycyjny

Pierwsza połowa roku zamknęła się całkowitym wolumenem inwestycji na poziomie 404 mln euro, co stanowi wzrost o niemal 18 proc. w ujęciu rocznym. Oznacza to, że wartość transakcji zawartych w bieżącym roku może przekroczyć 1 mld euro. Największe transakcje zawarto w Bukareszcie i znalazły się wśród nich sprzedaż Oregon Park na rzecz Lion’s Head, nabycie pierwszego etapu projektu Campus 6 przez CA Immo, zakup centrum handlowego Militari Shopping Center wspólnie przez Prime Kapital i MAS REI). Kolejnym wartym odnotowania wydarzeniem było wejście brytyjskiego funduszu First Property do Kluż-Napoki poprzez nabycie projektu biurowego Maestro Business Center. Analitycy podkreślają, że zważywszy na wysoki poziom stóp kapitalizacji oraz dynamiczny rozwój w regionach, więcej transakcji spodziewanych jest poza stolicą.

Powierzchnie magazynowe

W ciągu pierwszego półrocza oddano do użytku 330 tys. mkw. nowoczesnych powierzchni magazynowych, co jest ilością ponad dwukrotnie wyższą niż w analogicznym okresie 2017 roku. Bukareszt odpowiadał za ponad 110 tys. mkw., głównie w dzielnicach zachodnich i północnych, Timisoara za 38 tys. mkw., natomiast Pitești i Ploeszti po 20 tys. mkw. Całkowity popyt na podstawie ogłoszonych umów najmu wyniósł nieco poniżej 110 tys. mkw., jednak eksperci Colliersa uważają, że znaczną część rynku stanowią transakcje bezpośrednie (a zatem takie, które nie są raportowane), a odsetek powierzchni niewynajętych jest wciąż na niskim, jednocyfrowym poziomie. Do końca 2018 roku oddane może zostać około 750 tys. mkw., podczas gdy w 2017 roku było to około 500 tys. mkw. powierzchni. Główni deweloperzy powinni zrealizować 630 tys. mkw., lecz mniejsi gracze są także dość aktywni. Co więcej, wiele firm realizuje dla siebie samych powierzchnię magazynową, której ilość wyniesie łącznie około 300 tys. mkw.; na przykład firma EMag.ro powinna w tym roku ukończyć magazyn o powierzchni 120 tys. mkw. w pobliżu Bukaresztu, a znacząca część tej powierzchni może zostać przedmiotem podnajmu. Rumunia, w której ilość nowoczesnych powierzchni magazynowych ma do końca 2018 roku przekroczyć 4 mln mkw., wciąż jest w tyle za innymi krajami regionu pod względem budowanych inwestycji, co sugeruje, że wciąż jest miejsce na rozwój.

Powierzchnie handlowe

Natomiast patrząc na sektor handlowy w pierwszej połowie 2018 roku okazuje się, że do użytku oddano park handlowy Bistrita Retail Park o powierzchni 15 tys. mkw. oraz Focsani Value Center o powierzchni 6,4 tys. mkw. Drugie półrocze powinno być o wiele bardziej owocne, a ilość nowej powierzchni najmu brutto powinna wynieść około 168 tys. mkw. W dobrych obiektach handlowych praktycznie nie występowały pustostany, obecne w nich marki zwiększały ilość powierzchni, na rynek wchodziły też nowe marki, takie jak Pinko, Tumi, Sizeer, Obsentum, Karaca. Wart odnotowania był powrót marki Hugo Boss na rynek, która wznowiła działalność w luksusowym lokalu handlowym w Hotelu Radisson Blu. Kolejnym interesującym wejściem na rynek było wejście firmy Momax, która swój pierwszy rumuński sklep otworzyła w Timișoarze, a nie w Bukareszcie. Marki rumuńskie – takie jak S-karp, Gerovital, Bebe Tei, Cartofisserie – wciąż zwiększały swój udział w rynku.