EN

Czy sektor budowlany czeka "efekt Ikara"?

Budownictwo
EUROPA Udział nowych inwestycji biurowych w całkowitej podaży w sektorze biurowym w stolicach sześciu krajów Europy Środkowo-Wschodniej (region CEE-6) osiągnął najwyższy pułap w cyklu i kształtuje się on na poziomie 10-21 proc. W miastach regionalnych w Polsce przedział ten wyniósł od 10 do 28 proc. Szczytowe wartości są także odnotowywane w sektorze magazynowym w całym regionie CEE – wynika z danych Colliers International, opublikowanych w najnowszym raporcie pt. "CEE construction markets: The Icarus effect".
– Według nas "efekt Ikara" jest stosowną analogią dla obecnej sytuacji na rynku budowlanym w regionie CEE. Wydaje się, że wskaźnik koniunktury ESI (ang. economic sentiment indicator) dalej rośnie pomimo osiągnięcia ostatnio rekordowych wartości w większości państw Europy Środkowo-Wschodniej. Analizując szczytowy okres ostatniego cyklu w latach 2007-2008, stwierdziliśmy, że to zwyżkujące koszty budowy i ceny przełożyły się, po osiągnięciu rekordowego poziomu, na późniejsze spadki jeszcze przed wybuchem globalnego kryzysu finansowego w 2008-2009 roku – komentuje Mark Robinson, specjalista ds. badań rynku w regionie CEE w Colliers International.

Okazuje się, że to niedobór pracowników wydaje się szczególnie zwiększać koszty budowy. Przy prawdopodobnie porównywalnym do ubiegłego roku tempie wzrostu płacy minimalnej i średniej w regionie CEE-6 w 2019 roku presja będzie rosnąć. W opinii Colliers International, najpoważniejsze problemy w zakresie niedoboru pracowników i kształtowania się cen występują w Rumunii i na Węgrzech, podczas gdy tempo wzrostu popytu wydaje się mniejsze na Słowacji, a może spaść w Czechach. Wygląda na to, że najmniejsze obawy dotyczące podaży może mieć obecnie Bułgaria. Natomiast rozmiar i płynność rynku w Polsce mogą złagodzić skutki ewentualnego spowolnienia. – W przeciwieństwie do roku 2008, w którym pomimo spadku inwestycji w nieruchomości komercyjne statystyki dotyczące gospodarki i zatrudnienia wzrosły dzięki inwestycjom infrastrukturalnym w UE i inwestycjom BPO/SSC, po decyzji o Brexicie oraz obniżeniu i relokacji funduszy strukturalnych w UE, Polska może mieć niższe wydatki na infrastrukturę, czego efektem mogą być nadwyżki zasobów produkcyjnych w sektorze budowlanym. Będą one dodatkowo spotęgowane, gdy polscy i ukraińscy pracownicy powrócą z rynków zachodnioeuropejskich – komentuje Jonathan Cohen, senior partner, dyrektor Działu Doradztwa Budowlanego Colliers International w Polsce.

Colliers poprosił swoich ekspertów ds. wycen nieruchomości w regionie CEE o wyrażenie opinii na temat tego, jakie czynniki mogą obecnie być istotne dla deweloperów inwestujących w nieruchomości komercyjne. We wszystkich krajach poza Polską na pierwszym miejscu wymieniano popyt ze strony klientów. Dlaczego Polska jest tutaj wyjątkiem? Możliwym wytłumaczeniem jest utrzymująca się stabilna podaż nowych inwestycji budowlanych w polskich miastach. Deweloperzy działający na bardziej płynnym rynku biurowym mogą z większą pewnością podchodzić do budowania spekulacyjnego. Nawet w sektorze magazynowym ilość powierzchni znajdującej się obecnie w budowie, jako odsetek całkowitej podaży przestrzeni magazynowej w Warszawie (6 proc.) i w ośmiu miastach regionalnych w Polsce (średnio 13 proc.), jest większa niż w Pradze i Budapeszcie (w obu przypadkach to 5 proc.). Najważniejszymi czynnikami dla polskich deweloperów są obecnie koszty pracy oraz materiałów.

Zarówno w regionie CEE, jak i w całej UE, wzrost płac i trudności w pozyskaniu pracowników pod koniec 2018 roku okazały się jeszcze bardziej dotkliwe niż w latach 2006-2007. Coraz trudniej o rentowną działalność w sytuacji, gdy płace w ciągu niespełna trzech lat wzrosły o jedną czwartą, a w niektórych przypadkach nawet o połowę. W ciągu ostatnich 12 miesięcy koszty realizacji typowych inwestycji biurowych w dzielnicach biznesowych w stolicach regionu CEE-6 wzrosły o około 5-17 proc. Wygląda na to, że rok 2019 będzie kolejnym rokiem wzrostu płac w regionie. Colliers szacuje, że krajowy poziom płac wzrośnie rok do roku o 5-10 proc., a płaca minimalna we wszystkich branżach zanotuje wzrost o 7-10 proc. przy możliwych wynikach skrajnych, takich jak ogłoszony niedawno przez Rumunię wzrost minimalnego wynagrodzenia robotników budowlanych o oszałamiające 58 proc. rok do roku. Koszty budowy mogą więc dalej rosnąć przy jednocześnie spadającym powoli popycie.

Nastroje gospodarcze w sześciu krajach Europy Środkowo-Wschodniej (nawet uwzględniając odnotowywane od lutego spadki) pozostają na historycznie wysokim poziomie, co nie prognozuje na chwilę obecną recesji. Pogorszenie nastrojów wynika głównie z sytuacji w eksporcie i jest powiązane ze spowolnieniem gospodarczym/eksportowym w strefie euro. Państwa regionu CEE-6 i cała Europa będzie musiała w 2019 roku stawić czoła Brexitowi oraz potencjalnym problemom handlowym z USA. Sam Brexit może doprowadzić do ograniczenia inwestycji w sześciu krajach regionu CEE poprzez swój wpływ na program funduszy strukturalnych UE po 2020 roku, przekładający się na sytuację w zakresie budownictwa lądowego.

Według Colliersa nastąpił wyraźny skok poziomu cen inwestycji komercyjnych w sześciu krajach Europy Środkowo-Wschodniej. Zmiana kosztów budowy powierzchni najmu brutto typowej przestrzeni biurowej wielkości 15 tys. mkw. w centralnej dzielnicy biznesowej w stolicach wahała się (według specjalistów ds. wycen Colliers Internatiional) w ciągu ostatniego roku w regionie CEE-6 od około 5 do około 17 proc. Inwestycje w Budapeszcie (wzrost o 10-15 proc.) i Bukareszcie (zwyżka o 11-17 proc.) borykały się z najwyższą presją cenową. W Polsce firma Colliers odnotowała dwucyfrowy wzrost kosztów w sektorze budownictwa komercyjnego, wynikający zarówno z niedoboru pracowników, jak i materiałów budowlanych. Co ciekawe, oficjalne statystyki GUS za ten sam okres wskazują na niższy wzrost kosztów w ciągu roku, co prawdopodobnie jest wynikiem korekty wcześniejszych anomalii w tym zakresie.

Najistotniejszym ograniczeniem w całym regionie jest obecnie brak pracowników. Ograniczenia finansowe, w tym ryzyko projektowe, walutowe, koszty odsetek od zadłużenia oraz presja w zakresie płac i marży, pozostaje drugim najważniejszym czynnikiem, który przez ostatnie lata tylko w niewielkim stopniu ulegał cyklicznym wahaniom.

Nawet biorąc pod uwagę spowolnienie gospodarcze w całej Europie i potencjalnie w regionie CEE-6 wydaje się, że presja na wzrost płac utrzyma się w regionie przez cały 2019 rok. Zalecenia dotyczące płacy minimalnej mówią o wzroście w przedziale 7-10 proc. w ciągu tego roku. Poziomy te to punkt odniesienia dla oczekiwań najmniej wykwalifikowanych pracowników na placu budowy. Według danych Eurostatu, od 2015 roku nastąpiła prawdziwa rewolucja, jeżeli chodzi o poziom wynagrodzenia w branży budowlanej w całym regionie. Pomijając podwojenie płac brutto w Rumunii pod wpływem zmian w ordynacji podatkowej, największy wzrost odnotowano na Węgrzech (149 w porównaniu do 100 w 2015 roku), w Polsce (129) i na Słowacji (126).

Ostatnie nowości

Powierzchnie handlowe i rozrywkowe

Polska Multibrandowy debiut w Zachodniopomorskim

schedule 29 marca 2024
Opr./edited by MR

Do najemców należącego do EPP centrum handlowo-rozrywkowego Galaxy w Szczecinie dołączy multibrand Peek & Cloppenburg. Będzie to pierwszy sklep sieci w woj. zachodniopomorskim.

Biura i projekty wielofunkcyjne

Polska DL Prime może być większy

schedule 29 marca 2024
Opr./edited by MR

DL Invest planuje rozbudowę kompleksu DL Prime. Projekt koncepcyjny dotyczy ewentualnych możliwości zagospodarowania terenu po dawnej hucie i niedoszłym Focus Parku.

Powierzchnie handlowe i rozrywkowe

Polska Lidl wchodzi do Garwolina

schedule 28 marca 2024
Opr./edited by ANZ

Lidl Polska będzie operatorem spożywczym w nowo powstającym Parku Handlowym w Garwolinie, realizowanym przez spółkę PKB Inwest Budowa.

Powierzchnie handlowe i rozrywkowe

Polska Douglas po raz drugi

schedule 28 marca 2024
Opr./edited by ANZ

Douglas otwiera kolejną placówkę w Koszalinie. Nowa perfumeria o powierzchni 220 mkw. powstała w kompleksie handlowym Power Center.

ESG

Rumunia U-Center 2 jest WELL

schedule 28 marca 2024
Opr./edited by ANZ

Forte Partners ogłosiło przyznanie certyfikatu WELL Health-Safety Rating dla U-Center 2, budynku biurowego oddanego do użytku w Bukareszcie we wrześniu 2023 roku.

Grunty inwestycyjne

Polska Rośnie Modern Mokotów

schedule 28 marca 2024
Opr./edited by ANZ

Warszawskie osiedle Modern Mokotów będzie większe. Archicom zawarł umowę przedwstępną na zakup sąsiadującego z inwestycją gruntu, który dopełni przestrzeń pomiędzy ulicami Postępu, Domaniewską, Wołoską i Marynarską. Powierzchnia działki wynosi ponad 15 tys. mkw.

Powierzchnie handlowe i rozrywkowe

Polska Carry wchodzi do Ozimskiej

schedule 28 marca 2024
Opr./edited by JC

Do grona najemców opolskiego Ozimska Parku dołączyła marka odzieżowa Carry. Powierzchnia sklepu wynosi ponad 600 mkw.

Rynek mieszkaniowy

Polska Markowe mieszkania od Totalbudu

schedule 28 marca 2024
Opr./edited by JC

Totalbud osiągnął stan surowy zamknięty budynku Markowy Targówek w podwarszawskich Markach. Obiekt powstaje na działce o powierzchni ponad 3,6 tys. mkw.

Biura i projekty wielofunkcyjne

Polska Reply repetuje w DL Piano

schedule 28 marca 2024
Opr./edited by MR

Firma Reply przedłużyła umowę najmu w budynku DL Piano należącym do DL Invest Group. Spółka zwiększyła też zajmowaną w katowickim biurowcu powierzchnię.

Rynek inwestycyjny i finansowy

Polska Echo w kluczowych sektorach

schedule 28 marca 2024
Opr./edited by MR

W 2023 roku grupa Echo Investment wypracowała ponad 67 mln zł zysku netto przypadającego akcjonariuszom jednostki dominującej. Łączna wartość jej aktywów na koniec zeszłego roku wyniosła prawie 6 mld zł.

ESG

Polska Erbud szykuje się na CSRD

schedule 28 marca 2024
Opr./edited by MR

Erbud opublikował swój raport ESG. Opracowanie powstało we współpracy z EY i było atestowane przez PWC.

Powierzchnie handlowe i rozrywkowe

Polska Będzie więcej Smart Parków

schedule 28 marca 2024
Opr./edited by MR

Smart Park Poland oraz RG Leasing ogłosiły otwarcie I etapu parku handlowego w Sycowie. W liczącym 6 tys mkw. obiekcie pozostał tylko jeden lokal do wynajęcia. Obecnie trwają prace nad II fazą inwestycji.

Obiekty użyteczności publicznej

Polska Narcyz gotowy, kolej na Kosa

schedule 28 marca 2024
Opr./edited by MR

Zakończył się remont Sanatorium Narcyz w Uzdrowisku Ustroń, należącym do grupy American Heart of Poland. W kwietniu rozpoczną się prace nad modernizacją kolejnego obiektu, czyli Sanatorium Kos.

Rynek inwestycyjny i finansowy

Polska 20 milionów na Panattoni Park Szczecin numer pięć

schedule 28 marca 2024
Opr./edited by MR

Panattoni uzyskało finansowanie na realizację nowej inwestycji na Pomorzu Zachodnim. Kredytu w wysokości 20 mln euro udzielił mBank. Panattoni Park Szczecin V osiągnie 30 tys. mkw., z czego blisko 1/3 wynajął już klient z branży horeca, firma Bidfood Farutex. 

ESG

Polska Standard codzienności

schedule 27 marca 2024
Opr./edited by ANZ

Fundacja Integracja wraz ze spółką biurową Skanska opublikowały nową edycję kompendium wiedzy o projektowaniu uniwersalnym. „Włącznik 2.0. Projektowanie bez barier” zawiera konkretne wskazówki dotyczące tworzenia miejsc bezpiecznych i przyjaznych dla wszystkich.

Style i wnętrza

Polska Trzy kolory: czerwony

schedule 27 marca 2024
Opr./edited by ANZ

Firma Muniak powiększyła i odświeżyła swoją warszawską siedzibę. Nowe biuro prezentuje możliwości oraz doświadczenie firmy, która świadczy usługi w sektorze fit-out od ponad 30 lat.

Rynek mieszkaniowy

Polska Wzgórze pod opieką Hoplity

schedule 01 marca 2024
Opr./edited by MR

Euro Styl z grupy Dom Development rozpoczął realizację inwestycji Wzgórze Hoplity zlokalizowanej w Gdańsku, u zbiegu ulic Kartuskiej i Myśliwskiej. Powstaną tam dwa pięciokondygnacyjne budynki mieszkalne.

Rynek inwestycyjny i finansowy

Polska Bliska Wola bliska ideału

schedule 27 marca 2024
Opr./edited by JC

Według publikacji Axi Immo „Co nadaje rytm biurowej Warszawie?”, podstrefa biurowa Centrum-Zachód to najdynamiczniej rozwijający się na biurowej mapie stolicy obszar. Koncentruje się tam 70 proc. nowo powstającej powierzchni.

Rynek mieszkaniowy

Polska Lokum patrzy w przyszłość

schedule 27 marca 2024
Opr./edited by MR

W 2023 roku Lokum Deweloper przekazał klientom 774 lokale, dzięki czemu odnotował 451,3 mln zł przychodu. Przełożyło się to na 100,7 mln zł zysku przypadającego akcjonariuszom podmiotu dominującego z działalności stricte deweloperskiej.

Powierzchnie magazynowe i produkcyjne

Polska Malezyjski debiut w Polsce

schedule 27 marca 2024
Opr./edited by MR

Malezyjski właściciel sklepów z asortymentem dla domu, MR D.I.Y., wchodzi na polski rynek. Firma wynajęła prawie 5 tys. mkw. w parku logistycznym Hillwood Zgierz I. gdzie stworzy swoje pierwsze centrum logistyczne w Europie Środkowej.

Najnowsze w Budownictwo

schedule 26 marca 2024

Dwie inwestycje, jeden wykonawca

Cordia Polska i Q Hotel jako generalnego wykonawcę swoich inwestycji przy ul. Haffnera w Sopocie wybrały firmę Bauhaus. Prace na dwóch placach budowy już wystartowały.

schedule 15 marca 2024

Mirbud wybuduje fabrykę Izery

Mirbud został generalnym wykonawcą fabryki samochodów elektrycznych Izera w Jaworznie. Spółka podpisała list intencyjny z zamawiającym, czyli spółką ElectroMobility Poland,

schedule 29 lutego 2024

Budowlanka boi się VR

Jak wynika z dodatku technologicznego do raportu Colliersa „ESG na placu budowy”, mimo dostępności nowych technologii droga do pełnej adaptacji i wykorzystania ich potencjału przez branżę budowlaną będzie jeszcze długa i pełna wyzwań.

schedule 13 lutego 2024

Szpitalna jak nowa

Narożna kamienica Szpitalna, stojąca u zbiegu pl. Zamkowego i Międzymurza Piotra Biegańskiego w Warszawie, przeszła generalny remont konserwatorski dwóch elewacji.

schedule 13 lutego 2024

Wyremontowali w Łodzi

Prace rewitalizacyjne w łódzkiej kamienicy przy ul. Mielczarskiego 22 dobiegają końca. Oprócz samego budynku metamorfozę przeszło też podwórko, na którym zaaranżowano strefę wypoczynkowo-rekreacyjną.

schedule 07 lutego 2024

Kubatura, drogi i materiały budowlane

Warbud i Eurovia stworzyły nową grupę budowlaną na polskim rynku – holding Vinci Construction Polska.

schedule 01 lutego 2024

Zrównoważone rozwiązania pod nowym szyldem

Lafarge Cement zmienia nazwę na Holcim Polska. Firma od 2015 roku jest częścią grupy Holcim, funkcjonującej wcześniej pod nazwą LafargeHolcim. 

schedule 26 stycznia 2024

Zachodnia dla czytelników

Zakończył się dwuletni remont łódzkiej kamienicy przy ul. Zachodniej 76. W budynku zostanie otwarta biblioteka Secesja.

schedule 23 stycznia 2024

Motyl do remontu

Uniwersytet Łódzki rozpoczyna przebudowę kamienicy przy ul. Sienkiewicza 21. Ma tam powstać ogólnodostępna przestrzeń, w szczególności przeznaczona dla osób zainteresowanych nauką, kulturą i sztuką.

schedule 17 stycznia 2024

W budownictwie przychody rosną

Jak wynika z raportu "Firmy budowlane w Polsce 2023-2028” autorstwa firmy Spectis, łączne przychody 40 wiodących grup budowlanych w 2023 roku wyniosły 67 mld zł. Ta wartość stanowiła 30 proc. przychodów całego sektora średnich i dużych firm.

schedule 11 stycznia 2024

Mniej konsolidacji, więcej dywersyfikacji

Bardzo dynamiczna sytuacja na rynku mieszkaniowym w 2023 roku skłaniała deweloperów do szybkiego reagowania. Jednak mimo poprawy sytuacji i dużych możliwości firmy deweloperskie pozostały ostrożne w swoich decyzjach biznesowych – wskazuje raport przygotowany przez Spectis.

schedule 10 stycznia 2024

Deweloperzy zmieniają sektory

Co czwarty środkowoeuropejski deweloper deklaruje, że w 2024 roku skoncentruje działalność w nowym sektorze rynku  – wynika z raportu "Real Estate Confidence Survey for Central Europe 2024", przygotowanego przez Deloitte.

schedule 09 stycznia 2024

Kiedyś biuro, dziś mieszkanie

Jak zauważa kancelaria Wolf Theiss, w USA czy Europie Zachodniej projektów związanych z zamianą powierzchni biurowych na mieszkaniowe jest coraz więcej. W Polsce to nadal nieliczne, odosobnione przypadki.

schedule 08 stycznia 2024

Perspektywiczne moduły

Wartość rynku budownictwa modułowego w Polsce to już blisko 5 mld zł – wynika z raportu firmy badawczej Spectis „Budownictwo modułowe w Polsce 2024-2029”. Pomimo przejściowego spowolnienia, perspektywy dla budownictwa modułowego do 2029 roku pozostają bardzo obiecujące.

schedule 03 stycznia 2024

Erbud stawia na serwis

Grupa Erbud sfinalizowała akwizycję spółki CKTiS z Płocka, poszerzając tym samym swój segment usług dla przemysłu.

schedule 15 grudnia 2023

Dane i biura w Duchnicach

Totalbud wybuduje na zlecenie firmy Atman centrum danych w Duchnicach koło Ożarowa Mazowieckiego, około 30 km od Warszawy. Umowa dotyczy budowy obiektu kolokacyjnego z pomieszczeniami biurowymi.

schedule 05 grudnia 2023

Nabrzeże w Gdańsku do przebudowy

Erbud w konsorcjum z Aqua Works pozyskał kontrakt hydrotechniczny na budowę umocnienia dna wzdłuż Nabrzeża Przemysłowego w Gdańsku. Wartość umowy to niemal 30 mln zł brutto.

schedule 29 listopada 2023

Miliardy na projekty energetyczno-przemysłowe

Od początku 2022 roku obserwowany jest wyraźny wzrost liczby i wartości zapowiadanych inwestycji w obszarze transformacji energetycznej polskiej gospodarki. Aktualna wartość największych realizowanych i planowanych projektów energetycznych sięga już ponad 530 mld zł – podaje Spectis.

schedule 28 listopada 2023

ESG między biurem a placem budowy

Jak wynika z raportu firmy Colliers „ESG na placu budowy”, ponad połowa pracowników tego sektora nie jest w pełni świadoma kwestii ESG, a 60 proc. kierowników budowy nie przeszło odpowiedniego szkolenia z ochrony środowiska.

schedule 22 listopada 2023

Polacy chcą drewna w budownictwie

Większość Polaków uważa, że współczesne budownictwo powinno wykorzystywać drewno certyfikowane. Potwierdza to 76 proc. respondentów badania zrealizowanego na zlecenie Forest Stewardship Council.

Wydanie 3 (286) marzec 2024

Ostatnie komentarze

Kategorie