Trwa presja na stawki czynszu

W 2018 roku sektor nowoczesnego handlu w Polsce powiększył się o 435 tys. mkw. powierzchni najmu. 64 proc. nowej podaży zostało zrealizowane w ośmiu głównych aglomeracjach, gdzie otwarto duże centra handlowe (np. Forum Gdańsk w Gdańsku, Galeria Libero w Katowicach, Gemini Park w Tychach). Dostarczono także na rynek kilka mniejszych obiektów (m.in. Nowa Stacja w Pruszkowie leżącym w aglomeracji warszawskiej, Vendo Park w Dąbrowie Górniczej czy przebudowany Cedet w Warszawie) oraz zrealizowano rozbudowy kilku obiektów (m.in. Atrium Targówek, Atrium Reduta i Atrium Promenada w Warszawie, Platan w Zabrzu i Centrum Janki w aglomeracji warszawskiej). Prawie 25 proc. nowej podaży oddano do użytkowania w miastach o populacji do 100 tys. mieszkańców, gdzie najczęściej realizowanym formatem są małe parki i centra handlowe, jak np. Galeria Stela w Cieszynie, Bursztynowa Park w Ostrołęce, Galerie Hosso w Gubinie i Świebodzinie, Park Handlowy Saller w Oławie czy rozbudowa Dekady w Grójcu.

Stabilny poziom wakatów

Poziom wakatów w centrach handlowych był stabilny na przestrzeni ostatniego roku. Na koniec pierwszego półrocza 2018 roku wynosił on około 3 proc. Powierzchnie w poprzednich latach zwolnione przez wychodzącą z Polski sieć Praktiker zostały w większości zagospodarowane przez innego operatora z sektora DIY – Obi. Lokalizacje, które obecnie są opuszczane przez przeżywającą poważne problemy finansowe sieć supermarketów Piotr i Paweł stosunkowo szybko są zajmowane przez innych operatorów z branży spożywczej, jak np. Biedronka i Stokrotka. W 2018 roku na polskim rynku rozpoczęło działalność ponad 30 nowych sieci i konceptów operatorów handlowych, gastronomicznych i rozrywkowych. Nowe marki w Polsce to np. Bebe, Kocca, Hunkemoller, Brax, Fissmann, Hummel, Miniso, Daft Cafe, Menya Musashi, Fit/One i Orangetheory Fitnes. Szybką ekspansję realizują sieci dyskontowe Tedi, Dealz i Action. W Blue City w Warszawie otwarto nowy koncept handlowy sieci Ikea. Na przyszły rok zapowiedziane jest wejście odzieżowego giganta Primark, który zadebiutuje w stołecznej Galerii Młociny.

Małe obiekty, małe miasta

Na koniec 2018 w trakcie budowy było około 450 tys. mkw. powierzchni najmu, z czego około 350 tys. mkw. przewidziane jest do otwarcia w 2019 roku. Wielkość nowej podaży przewidzianej na 2019–2020 będzie znacząco niższa niż w minionych latach, głównie w wyniku ograniczonej liczby dużych projektów handlowych realizowanych w głównych aglomeracjach. Galeria Młociny w Warszawie jest obecnie jedynym budowanym dużym centrum handlowym w Polsce. Wśród obiektów w budowie dominują małe i średniej wielkości centra handlowe i parki handlowe, realizowane głównie na rynkach o populacji poniżej 100 tys. mieszkańców, jak np. Color Park w Nowym Targu, Dekada w Nysie, Galeria Chełm w Chełmie, Multibox w Płońsku, Stara Ujeżdżalnia w Jarosławiu. W konsekwencji systematycznie rośnie znaczenie małych miast o wielkości populacji poniżej 100 tys. mieszkańców. Dekadę temu zasoby usytuowane na tych rynkach stanowiły tylko około 9 proc. całego wolumenu powierzchni handlowej, natomiast na koniec 2018 roku ich udział został podwojony i nadal będzie rósł. Z powierzchni będącej obecnie na etapie realizacji, około 30 proc. zostanie dostarczone właśnie na rynki o populacji do 100 tys. Tempo rozwoju rynku zdecydowanie zwalnia. W latach 2016–2018 rynek przyrastał średnio o około 450 tys. mkw. rocznie, podczas gdy w dekadzie poprzedzającej był to wolumen powyżej 700 tys. mkw. rocznie. – Prognozy dla lat 2019–2020 mówią o wielkościach około 350 tys. mkw. rocznie, co jest odpowiedzią na kurczącą się chłonność rynku oraz rosnące koszty budowy i ich wpływ na efektywność planowanych inwestycji – podkreśla Patrycja Dzikowska, dyrektor Działu Analiz Rynkowych i Doradztwa, Europa Środkowo-Wschodnia, BNP Paribas Real Estate Poland.

Stawki czynszu pod presją w obiektach o gorszej kondycji

Wiodące centra handlowe dyskontują swoją wiodącą pozycję rynkową i utrzymują stawki czynszu w zakresie 110-130 euro za 1 mkw. na miesiąc w Warszawie i 45–60 euro za 1 mkw. za miesiąc w pozostałych głównych aglomeracjach. Właściciele obiektów gorzej funkcjonujących, zwłaszcza tych odczuwających silny wpływ konkurencji i tracących pozycję rynkową, spotykają się z rosnącą presją najemców na obniżanie stawek czynszu i podnoszenie kwoty przeznaczanej na wyposażenie lokali według wymagań najemców. Pytanie, które obecnie nurtuje całą branżę nowoczesnego handlu, to długofalowy wpływ zakazu handlu w niedziele na poziom odwiedzalności, obrotów i możliwe implikacje dla obciążeń czynszowych.

Zakaz handlu

Wprowadzony w 2018 roku zakaz handlu w niedziele, wzrost wartości e-commerce, nasilająca się konkurencja oraz zmieniające się zachowania zakupowe konsumentów stawiają przed uczestnikami branży handlowej poważne wyzwania. Dotychczasowe obserwacje pozwalają stwierdzić, że zakaz handlu w niedziele nie wpłynął negatywnie jedynie na operatorów dyskontowych sklepów spożywczych, którzy dzięki bardzo intensywnej strategii marketingowej przyciągają jeszcze więcej klientów niż przed wprowadzeniem zakazu.

Przebudowy i renowacje

Zarówno w minionym roku, jak i w kolejnych latach silnym trendem będą rozbudowy i przebudowy obiektów handlowych. Odświeżenie oferty i poszerzenie zestawu najemców o nowe marki handlowe, operatorów usług czy element rozrywkowy to strategia wzmocnienia pozycji realizowana zarówno przez właścicieli obiektów starszych, jak i małych centrów czy parków handlowych, a także dużych kompleksów o już ugruntowanej pozycji.

Polaryzacja wskaźnika wynajmu i stawek czynszu

Zróżnicowanie w poziomie pustostanów między obiektami handlowymi o dobrze ugruntowanej pozycji rynkowej a tymi gorszej klasy będzie się pogłębiać. Na rynkach o wysokim poziomie konkurencji pozycja niektórych obiektów, zwłaszcza tych gorzej dopasowanych do zmieniających się wymagań i oczekiwań klientów, może ulec silnemu osłabieniu, a w konsekwencji presja najemców na stawki czynszu i inne komponenty finansowe umowy najmu będzie się nasilać.