Czyż drewno to nie przyjemny materiał?

Rafał Ostrowski, „Eurobuild CEE”: Rośnie popularność drewna jako materiału budowlanego: nie tylko dla domów jednorodzinnych, ale również dla biurowców, hoteli, osiedli mieszkaniowych czy punktów handlowych. Pańskie studio architektoniczne ma pewne doświadczenie w projektowaniu drewnianych domów. W jaki sposób trafiliście do tej niszy?

Yves Schihin, architekt ze studia Burkhalter Sumi Architekten: Projektujemy drewniane budynki od lat 90. ubiegłego wieku. Najnowszym tego przykładem jest projekt biurowo-mieszkaniowy Giesshübel o powierzchni 6,2 tys. mkw. w Zurychu, który został zakończony w 2013 r. Czterokondygnacyjna nadbudowa z prefabrykowanego drewna została postawiona na szczycie istniejącego już dwukondygnacyjnego budynku betonowego. Od tamtej pory wygraliśmy dwa inne konkursy na budynki drewniane: siedmiokondygnacyjny Hotel Laudinella (270 pokoi) w St. Moritz oraz pięciokondygnacyjny projekt mieszkaniowy (80 mieszkań) w Zurychu.

Co sprowokowało ten powrót do konstrukcji drewnianych?

Drewno było bardzo popularne w Szwajcarii do lat 50. czy 60. Potem, tak jak w Polsce, wszyscy przerzucili się na beton, stal i cegłę. Ale prawdziwy renesans drewna ma miejsce od dziesięciu lat. W roku 2005 i 2015 wprowadzono ważne zmiany w przepisach przeciwpożarowych w Szwajcarii, pozwalając na budowę wysokich budynków z drewna oraz na zagęszczenie zabudowy drewnianej w miastach. Można powiedzieć, że drewno ponownie podbiło miasta, ponieważ już się „nie pali”.

Jak to?

Drewno klejone oraz drewno klejone warstwowo, czyli nowoczesne materiały używane w belkach, panelach i kolumnach, są bardziej odporne na ogień niż wcześniej używane standardowe drewno. Jeśli potrzebna jest dodatkowa ochrona, nakładamy na nie płyty gipsowe, aby opóźnić działanie ognia od 30 do 60 minut, tak jak wymagają tego przepisy. Kolejny sposób to wykonanie kolumny bądź belki grubszej z każdej strony, tak aby zwęglenie powstałe w wyniku działania ognia chroniło statycznie ważną część drewnianej budowli przed zapaleniem.

A więc ten renesans został wywołany przez zmiany w przepisach przeciwpożarowych?

Przepisy przeciwpożarowe były głównym bodźcem tego renesansu. Kolejnym czynnikiem była innowacja i automatyzacja produkcji. Obecnie bardzo łatwo jest wyprodukować skomplikowane spoiwa, np. jaskółcze ogony, które dawniej mógł wykonać tylko wprawny rzemieślnik. To też stanowiło potężny bodziec dla rozwoju tego typu konstrukcji. Powrotowi drewna jako budulca sprzyja nie tylko wysoka technologia maszynowa, np. pięcioosiowy robot, znaczne ułatwienia dotyczą także procesu projektowania i planowania dzięki bardzo precyzyjnym modelom 3D.

Ile kosztuje budowla drewniana w porównaniu z betonową?

Zwykle mówimy, że budynek betonowy jest ok. 5-10 proc. tańszy. Ale jeśli weźmiemy pod uwagę oszczędność czasu, jaką daje konstrukcja z prefabrykowanego drewna, i fakt, że czynsz można dostać szybciej – musimy zweryfikować te obliczenia. Korzyści widać także w przypadku densyfikacji miejskiej, gdzie duże znaczenie ma obniżona waga tego materiału.

Dlaczego waga ma znaczenie?

Na przykład kiedy budynek już stoi i chcemy dodać trochę poziomów na górze. Można wtedy zbudować jedno piętro betonowe albo cztery lub więcej pięter z drewna. Dlatego że drewno jest dziesięć razy lżejsze. Jest to koncepcja proponowana przy ul. Jagiellońskiej 23 na warszawskiej Pradze. High Tech Timber, grupa szwajcarskich architektów i inżynierów z doświadczeniem w budowlach drewnianych, zaproponowała czterokondygnacyjne drewniane spiętrzenie na szczycie istniejącego dwupiętrowego biurowca. To pozwala na więcej niż zdublowanie ok. 900 mkw. powierzchni budynku.

Może więc lepiej jest zburzyć budynek betonowy, aby od nowa zbudować budowlę betonową z porządnymi fundamentami?

Nie zawsze jest to możliwe i nie zawsze się opłaca. Zburzenie istniejącego biurowca i zbudowanie nowego projektu od początku byłoby 30 proc. droższe niż spiętrzenie. Ponadto właściciel, którym jest miasto Warszawa, żądał, by nie zaburzać pracy biura w czasie prowadzenia prac. To można osiągnąć dzięki technologii drewnianej, która pozwala na łatwiejszą i szybszą budowę.

Skąd pojawił się pomysł na projekt Jagiellońskiej 23? I jak to się stało, że Wasza uwaga koncentruje się teraz na Polsce?

High Tech Timber została zapytana przez SIA International oraz przez ambasadę szwajcarską, czy nie byłaby zainteresowana wykonaniem projektu eksportowego know-how w Polsce. Powiedziano nam, że Warszawa jest rozwijającym się miastem, wciąż rozbudowywanym. Odkryliśmy, że centrum miasta – zniszczone w czasie drugiej wojny światowej – ma ciągle rozliczne ubytki w zachowanej zabudowie, które można wypełnić, aby odpowiedzieć na zapotrzebowanie na mieszkania w centrum. Wydaje nam się, że Warszawa jest idealnym miejscem na projekty densyfikacji miejskiej przy wykorzystaniu technologii drewnianej. Zapytaliśmy władze miasta o ten potencjał i pokazały nam one liczne nieruchomości, które mają być odnowione w ramach programu rewitalizacji Warszawy. Okazało się, że władze samorządowe są zainteresowane koncepcją nie tylko rewitalizacji budynków, ale także densyfikacji miejskiej, aby dać miastu przewagę ekonomiczną. Tak więc wymyśliliśmy projekt densyfikacji miejskiej dla nieruchomości przy Jagiellońskiej.

Czy ta koncepcja będzie wprowadzona w życie?

To zależy od władz Warszawy. Przygotowaliśmy tę koncepcję na zasadach non-profit i do urzędników należy decyzja, czy chcą ją wprowadzić w życie. Ale oczywiście chcielibyśmy mieć możliwość – wraz z naszymi polskimi partnerami w projekcie: WXCA, Domy i Domki oraz Bprojekt – realizacji tego projektu.

Ile będzie on kosztował?

Na etapie konceptualnym trudno powiedzieć. Wiemy, ile by kosztował w Szwajcarii…

A w Polsce? Np. dla 1 mkw. powierzchni mieszkalnej?

Wziąłbym normalną cenę za budowę w Warszawie i dodał 20 proc. za budowlę drewnianą.

Ile czasu zajęłoby wykonanie?

Drewniana struktura budynku wykonywana jest zaledwie w pięć dni, wykonanie reszty zajmuje pół roku. Ten krótki czas uzyskuje się dzięki procesowi prefabrykacji, który można wykonać w trakcie czekania na pozwolenie na budowę. Trzeba jeszcze doliczyć proces planowania oraz prefabrykację. Wszystkie fazy wstępne zajmują kolejny rok. A więc potrzeba roku lub dwóch lat, by skończyć budowę.

Domy z cegły i betonu są znane ze swojej trwałości, mogą istnieć ponad tysiąc lat. A co z drewnem?

Konstrukcja drewniana, jeśli jest dobrze chroniona, może istnieć tak długo jak ceglana i betonowa. Jedyną różnicą jest to, że stan drewna pogarsza się, jeśli wystawione jest w dużym stopniu na działanie deszczu. W Szwajcarii najstarsze budynki drewniane pochodzą z XIII w. Istnieją też pięciokondygnacyjne budynki drewniane datowane na r. 1600, tak jak te w Evolène w Val d’Hérens.

Niektóre z drewnianych fasad budynków zbudowanych w Polsce w latach dziewięćdziesiątych nie wyglądają już tak ładnie, a minęło zaledwie dwadzieścia parę lat. Dlaczego mamy uwierzyć, że drewniane budynki dzisiaj budowane poradzą sobie lepiej?

W naszej koncepcji wszystkie fasady chronione są przez balkony. A jeśli nawet fasady nie są chronione, to można pokryć je na nowo. Jeśli to konieczne, zdejmuje się wierzchnią warstwę i nakłada nową. Ta warstwa chroni panele drewniane i ma krótszy cykl życia niż konstrukcja drewniana.

Co Pan najbardziej lubi w drewnie?

Jako architekt lubię po pierwsze zmysłowy aspekt drewna – jest ciepłe, kiedy go dotykasz, ładnie pachnie i sprawia, że pomieszczenia robią się przytulne. Po drugie drewno jest miękkim materiałem i łatwo je przetransformować, można je obrabiać gołymi rękami. Przy pomocy najnowszej technologii są jeszcze większe możliwości. Po trzecie drewno, w odróżnieniu od betonu, pozwala na budowanie bardzo precyzyjnych konstrukcji bez marginesu błędu. Po czwarte materiał sam w sobie zapewnia izolację. Oczywiście dodaje się dodatkową izolację, niemniej ściany mają minimalną grubość, co daje ogromną wydajność powierzchni. I po piąte – lubię ekologiczny aspekt drewna. Jest to jedyny materiał budowlany o ujemnej wartości emisji CO2. W czasie produkcji dwutlenek węgla jest zatrzymywany w drewnie, podczas gdy inne materiały emitują CO2 do atmosfery.

Czy zobaczymy jeszcze miasta zbudowane z drewna?

Tak. Zobaczymy. To już się zaczyna dziać.

Znaczące projekty drewniane w miastach:

Stadthaus (2009) jest dziewięciopiętrowym budynkiem mieszkalnym w Londynie w dzielnicy Hackney, zaprojektowanym przez Waugh Thistleton Architects.

Ośmiopiętrowy biurowiec LCT One w Dornbirn w Austrii, zrealizowany przez Hermana Kaufmana w r. 2011.

Sześciokondygnacyjny biurowiec i budynek mieszkalny Mühlebachstrasse w gęsto zabudowanej części Zurychu (2012) został zaprojektowany przez studio architektoniczne Kämpfen für Architektur, Beat Kämpfen jest członkiem High Tech Timber.

Dziesięciokondygnacyjny budynek mieszkalny Forté (2012) w Melbourne został zaprojektowany i zbudowany przez Lend Lease.

Biurowiec Tamedia w Zurychu (2013) jest pięciokondygnacyjnym budynkiem zaprojektowanym przez Shigeru Ban. Inżynierią zajął się Hermann Blumer, członek High Tech Timber.

Giesshübel, biurowy budynek w Zurychu (2013) ma sześć kondygnacji i został zaprojektowany przez Burkhalter Sumi Architekten, Yves Schihin jest członkiem High Tech Timber.

Austriackie przedsiębiorstwo nieruchomości Kerbler planuje zbudować 24-piętrowy drewniany drapacz chmur w Wiedniu do r. 2017.

Firma architektoniczna C.F. Møller przygotowała koncepcję 34-piętrowego drewnianego bloku mieszkalnego w Sztokholmie, podczas gdy inne szwedzkie studio Tham & Videgård Arkitekter zaprezentowało plany czterech 20-piętrowych drewnianych bloków mieszkalnych, które mają być zbudowane w starym porcie w Sztokholmie.

W Polsce jak dotąd największy portfel drewnianych budynków mieszkalnych został zrealizowany przez Agencję Mienia Wojskowego. Agencja zbudowała około. 400 drewnianych mieszkań na terenie jednostek wojskowych w całym kraju. Najnowszy projekt w budowie to trzypiętrowy budynek mieszkalny na ul. Chełmżyńskiej w Warszawie, oferujący 150 mieszkań. Projekt ma być zakończony do końca tego roku.

Szwajcarska precyzja

Yves Schihin jest architektem i współwłaścicielem studia Burkhalter Sumi Architekten z siedzibą w Zurychu. Jest absolwentem École Polytechnique Fédérale de Lausanne. Zaczął pracę dla studia w r. 2000. Burkhalter Sumi Architekten jest odpowiedzialny za ponad 90 projektów w Szwajcarii od r. 1980, w tym budynków mieszkalnych, hoteli, biur oraz budynków użyteczności publicznej. Yves Schihin należy do High Tech Timber, grupy sześciu szwajcarskich architektów i inżynierów z doświadczeniem w dziedzinie konstrukcji drewnianych, stworzonej pod parasolem Ingenious Switzerland oraz Lignum i wspieranej przez Szwajcarski Federalny Instytut Technologii ETH w Zurychu.