Światło pod kontrolą

Amerykańskie San Diego – to tam wdrożono największy na świecie projekt zastosowania internetu rzeczy w przypadku oświetlenia ulicznego. Do jesieni 2018 roku w ulicznych latarniach miasta (wymienianych na energooszczędne) zostało zainstalowanych 3,2 tys. sensorów połączonych z siecią LTE. Poprawia to m.in. zarządzanie ruchem ulicznym i parkingami, zwiększa bezpieczeństwo i monitoruje jakość powietrza w mieście. Sensory przekazują dane w czasie rzeczywistym np. w celu wskazywania kierowcom wolnych miejsc i udzielania pierwszej pomocy w sytuacjach alarmowych. Przedsięwzięcie kosztowało blisko 30 mln dolarów. Władze miasta nie wykluczają poszerzenia go o kolejne 3 tys. sensorów.

Kilka korzyści naraz

W Polsce również coraz więcej gmin decyduje się na zastąpienie tradycyjnego oświetlenia energooszczędnymi lampami. Szacuje się, że wymiana oświetlenia na LED-owe oprawy wraz z zaawansowanym systemem sterowania pozwala oszczędzić energię średnio o nawet 60 proc. Inteligentne oświetlenie dobrze wpisuje się też w ideę smart city, którą w najbliższym czasie planuje rozwijać większość polskich miast. Do wymiany zachęca też fakt, że ceny energii elektrycznej systematycznie rosną, a tradycyjne źródła oświetlenia mają małą wydajność. W efekcie większość miast i gmin decyduje się na rewizję swoich budżetów, szukając środków na inwestycje w energooszczędne oświetlenie. Chociaż zakup nowych opraw oświetleniowych kosztuje, przedsięwzięcie ma szansę zwrócić się w ciągu kilku lat i przynieść milionowe oszczędności.

Miastami, które zdecydowały się na taką inwestycję, są m.in. Kalisz i Ostrów Wielkopolski. W rezultacie, w wyniku modernizacji miejskiego oświetlenia na ulicach obu miast, pojawiło się około 2 tys. nowych punktów świetlnych działających w technologii LED. Zamontowane oprawy zostały zintegrowane i połączone w ramach systemu zarządzania infrastrukturą oświetleniową Interact City. Dzięki niemu za pośrednictwem mobilnego urządzenia można zdalnie monitorować system i sterować wszystkimi elementami oświetleniowej infrastruktury. Decydując się na modernizację, obydwa miasta miały podobne cele. Chodziło o zwiększenie komfortu mieszkańców i inwestycję w technologie, które ograniczą zużycie energii i są zarazem ekologiczne. Nad realizacją projektu czuwała spółka oświetleniowa Ouid. – Do technologii LED i systemu Interact City przekonały nas głównie oszczędności i większa kontrola nad oświetleniem. Zależało nam na zmniejszeniu zużycia energii i dopasowaniu natężenia światła do naszych potrzeb – mówi Grzegorz Sapiński, prezydent Kalisza. – Większość obszaru objętego inwestycją na terenie Ostrowa Wielkopolskiego to osiedla domów jednorodzinnych, czyli miejsca szczególne dla mieszkańców, w których chcą czuć się bezpiecznie. Między innymi dlatego zdecydowaliśmy się na inwestycję w nowoczesne oświetlenie – dodaje Beata Klimek, prezydent Ostrowa Wielkopolskiego.



– Instalacje oświetlenia LED wyposażone w inteligentne systemy sterowania są w stanie ograniczyć zużycie energii nawet o kilkadziesiąt procent w stosunku do istniejących, niesterowanych rozwiązań – twierdzi Rafał Gawrylak, prezes firmy ES-System

Jaśniej w Bytomiu

Projekt modernizacji oświetlenia przeprowadza także Bytom. W ramach inwestycji w mieście zostanie wymienione blisko 2230 miejskich opraw na nowe oświetlenie LED-owe. W parku, na ulicach i placach Bytomia ma być jaśniej i bezpieczniej. Miasto liczy też na to, że spadną rachunki, a zużycie prądu zmniejszy się o połowę. Modernizację oświetlenia prowadzi firma FBSerwis. Inwestycja rozpocznie się w lipcu tego roku i obejmie m.in. montaż nowych opraw typu LED wraz z systemem redukcji mocy, a także demontaż i utylizację starych opraw i wymianę przewodów i wysięgników na słupach oświetleniowych. Wartość przedsięwzięcia to około 3,4 mln zł. Za to koszty energii elektrycznej mają zmaleć z 535 tys. zł do 289 tys. zł rocznie. Wynikać to będzie nie tylko z zastosowania nowoczesnych opraw oświetleniowych, ale także z redukcji mocy w późnych godzinach, gdy ruch samochodów i pieszych jest znikomy. – Zgodnie z naszymi kalkulacjami, koszty energii elektrycznej zmaleją o około 250 tys. zł rocznie. Zmaleją też koszty konserwacji oświetlenia drogowego. Do tego dochodzą argumenty ekologiczne: energooszczędność, trwałość zastosowanego rozwiązania oraz ograniczenie emisji dwutlenku węgla. Ponadto nowe oświetlenie będzie doświetlało, ale nie oślepiało – zapowiada Mariusz Wołosz, prezydent Bytomia. Modernizacja ograniczy też zjawisko tzw. light pollution, czyli zanieczyszczenia świetlnego. Nowoczesne oprawy lepiej ukierunkowują snop światła, w efekcie światło ulicznych lamp ma mniej razić. Środki na tę inwestycję w wysokości 508 tys. zł zostały już zabezpieczone w miejskim budżecie. O dofinansowanie w wysokości 2 mln 882 tys. zł Bytom stara się również z Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Śląskiego na lata 2014-2020 (w ramach Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego).





Wymiana miejskiego oświetlenia ma szansę zwrócić się w ciągu kilku lat, u góry zmodernizowane oświetlenie w Kaliszu, na dole wrocławskie osiedle Nowe Żerniki

Mapa malowana światłem

Do kompleksowej wymiany oświetlenia przymierza się też inne śląskie miasto. Całościową koncepcję miejskiego oświetlenia dla Gliwic pod nazwą „Nowe światło dla Gliwic. Równowaga/ Praca/ Życie” przygotowała warszawska firma Studio DL. Ten masterplan będzie sfinansowany wspólnie przez miasto i firmę Tauron Dystrybucja. Jego głównym celem jest zmniejszenie zużycia energii, ograniczenie zjawiska tzw. zaśmiecenia światłem i obniżenie kosztów eksploatacyjnych oświetleniowych urządzeń. W praktyce światłem, a właściwie temperaturą barw, zostanie „namalowana” mapa miasta. Miejsca związane z aktywnym życiem i wypoczynkiem mieszkańców będą zaznaczone wyraźnie cieplejszym światłem. Najcieplejsza świetlna barwa została zarezerwowana dla symbolicznego serca Gliwic, czyli starego miasta. Ma ona wyobrażać średniowieczny żar pochodni i stanowić symboliczne połączenie historii z teraźniejszością. Dzięki niej zostanie stworzona przytulna atmosfera zachęcająca do spacerów. Ciepłe światło będzie rozchodzić się pierścieniowo wokół starówki, ale im dalej od tej części miasta, tym będzie bardziej intensywne i chłodniejsze. Specjalne oświetlenie przewidziano też dla ważnych osi architektonicznych. Na ulicy Zwycięstwa już w połowie 2016 roku pojawił się tzw. welon światła, który uwypuklił architekturę kamienic. Trakt od Placu Piłsudskiego do Politechniki Śląskiej i hali Arena wytyczają z kolei umieszczone na latarniach znaczniki LED w kolorze niebieskim. Ciepłe światło, o przyjemnej barwie, kojarzące się ze spokojnym wypoczynkiem, wyróżniać ma również dzielnice mieszkaniowe. Nowa koncepcja oświetlenia uwzględnia też odpowiednie wyeksponowanie najciekawszych i najpiękniejszych budynków. Gliwice to miasto, w którym sąsiadują ze sobą obiekty zabytkowe, nowoczesne i industrialne. Plan oświetlenia różnicuje je ze względu na funkcję i wprowadza reguły. Zalecenia dla projektantów są bardzo szczegółowe i dotyczą m.in. natężenia światła, zakresu zalecanych temperatur poszczególnych barw, a nawet zapobiegania tzw. „wojnie świateł” w przestrzeni miejskiej i ograniczenia zużycia energii.

Kompleksowo i efektownie

Do kompleksowej wymiany miejskiego oświetlenia przymierza się też Warszawa. – W ciągu najbliższych dwóch lat chcemy zmodernizować oświetlenie trzynastu ulic. Zmiany mają przynieść oszczędności w zużyciu energii elektrycznej na poziomie ponad 335 tys. zł rocznie. Prace w ramach projektu będą kompleksowe – zapowiada Karolina Gałecka, rzecznik prasowy warszawskiego Zarządu Dróg Miejskich (ZDM). Na stołecznych ulicach zostaną wymienione zarówno kable, szafy zasilające, słupy i niemal 1 tys. opraw oświetleniowych. Budżet całego projektu wynosi 12,5 mln zł. Większość tej kwoty (10,8 mln zł) pokryje długoterminowa pożyczka z Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, na którą zgodziła się Rada Warszawy. Pożyczka zostanie wypłacona w dwóch transzach w 2020 i 2021 roku, a jej spłata ma nastąpić w latach 2021-2026. Do przetargu zgłosiły się cztery firmy, których oferty mieszczą się w przedziale od 306 tys. zł do 879 tys. zł. Teraz oferty są analizowane. – Jeżeli uda się rozstrzygnąć postępowanie, wówczas potencjalny wykonawca będzie miał czas na opracowanie projektów do połowy grudnia bieżącego roku. Po zakończeniu tego etapu będziemy mogli ogłosić postępowanie na wykonanie prac na trzynastu warszawskich ulicach – dodaje Karolina Gałecka. Jej zdaniem według wyliczeń przebudowa oświetlenia wykonana w technologii LED przyniesie średnią oszczędność energii elektrycznej w wysokości blisko 60 proc. Oznacza to roczne oszczędności na poziomie ponad 335 tys. zł. Dodatkowo koszty naprawy i konserwacji nowoczesnych opraw będą o wiele niższe, co oznacza, że inwestycja powinna zwrócić się na przestrzeni kilku lat. Miasto chce również poprawić widoczność na przejściach dla pieszych. – Właśnie ogłosiliśmy przetarg na doświetlenie 117 takich miejsc. To już kolejne ogłoszone przez nas postępowanie. Aktualnie trwa wybór wykonawcy, który doświetli 188 przejść. W sumie w 2019 roku chcemy poprawić widoczność na niemal 400 zebrach. Przetarg zakłada wymianę starych, wyeksploatowanych słupów i opraw w czternastu dzielnicach Warszawy. Nowe słupy zostaną wyposażone w oprawy LED, które w porównaniu z oprawami starego typu są o wiele jaśniejsze i zużywają mniej prądu. Poprawi to bezpieczeństwo i pozwoli zaoszczędzić pieniądze przeznaczane na energię elektryczną – informuje rzeczniczka ZDM.

Wymiana tradycyjnego oświetlenia na energooszczędne dokonywana jest sukcesywnie także w Krakowie. W mieście na ponad 72 tys. punktów świetlnych 16,7 tys. opraw oświetleniowych działa już w ramach technologii LED. – Wymiana lamp sodowych na lampy typu LED dokonywana jest sukcesywnie na terenie całego miasta, w miarę pozyskiwania środków finansowych. Dodatkowo stale poszerza się system zdalnego zarządzania i sterowania oświetleniem ulicznym – informuje Zarząd Dróg Miasta Krakowa w przesłanym do nas komunikacie. W ostatnim czasie efektowne, nowoczesne oświetlenie zyskały też krakowskie bulwary m.in. Czerwieński i Kurlandzki. W ramach ich rewitalizacji zamontowano inteligentne oświetlenie, które dostosowuje się do natężenia ze względu na porę roku i dnia. Jego uzupełnieniem są stylowe iluminacyjne lampy. W trakcie robót przygotowano też odpowiednią infrastrukturę pod monitoring i sieć Wi-Fi.



Na wymianę miejskiego oświetlenia zdecydowały się również władze Ostrowa Wielkopolskiego

Zdalne sterowanie

Na wymianę oświetlenia decyduje się coraz więcej miast, tym bardziej że na ten cel mogą pozyskać dofinansowanie z rządowego programu „SOWA – LED w oświetleniu zewnętrznym”. W ten sposób fundusze na nowe oświetlenie zdobył m.in. Szczecin. Miastu udało się dzięki temu nie tylko zakupić kilka tysięcy energooszczędnych opraw, ale także wdrożyć inteligentny system do zarządzania miejskim oświetleniem. Władze Szczecina liczą, że inwestycja przyspieszy rozwój miasta w kierunku smart city m.in. dzięki zintegrowaniu miejskiego systemu z urządzeniami internetu rzeczy. Miasto szacuje, że nowe oprawy oświetleniowe wygenerują oszczędności rzędu 70 proc. Skąd takie wyliczenia? Dzięki specjalnym czujnikom lampy nie działają z pełną mocą, gdy nikogo nie ma w pobliżu. Każdą z opraw można też sterować zdalnie, do systemu na bieżąco spływają również dane na temat stanu technicznego infrastruktury, dzięki czemu wszelkie usterki wykrywane są niemal natychmiast. Dzięki takim funkcjom oświetleniem można skuteczniej zarządzać. Decyzje nie są podejmowane na podstawie szacunków, lecz konkretnych danych. Wiadomo więc, gdzie oświetlenie powinno intensywnie świecić, a gdzie jego natężenie może się zmieniać. – Systemy oświetleniowe potrafią dziś wiele. Sterowanie oświetleniem, dostosowywanie natężenia do ruchu i pogody, zarządzanie majątkiem miejskim, zbieranie i analiza danych – wylicza Tomasz Makarski, dyrektor marketingu w firmie Lug Light Factory. W efekcie, jego zdaniem, miasto uzyskuje pełną kontrolę nad infrastrukturą.

Współczesne technologie oświetleniowe poza generowaniem oszczędności tworzą dziś również niezwykłe efekty oświetleniowe, czego przykładem jest m.in. zrealizowana przez spółkę Lug Light Factory rewitalizacja szczecińskich bulwarów oraz modernizacja oświetlenia w Zielonej Górze. – Udało nam się tam uzyskać niezwykły efekt, który nie tylko współgra z architekturą, ale stanowi jej duszę – podsumowuje Tomasz Makarski.

Inspiracja dla włodarzy

Modelowa wizja oświetlenia przyszłości urzeczywistniła się m.in. na wrocławskim osiedlu Nowe Żerniki. Zostało ono zaprojektowane według najnowocześniejszych urbanistycznych trendów. Odpowiednie oświetlenie i jego zmienne barwy wyznaczają granice pomiędzy strefami mieszkalnymi i użytkowymi osiedla. Do projektu oświetlenia zostały wykorzystane oprawy Luma firmy Philips Lighting zainstalowane na dwóch wysokościach – pięciu oraz ośmiu metrów, wraz ze specjalnymi nakładkami soczewkowymi i ogranicznikami wstecznej iluminacji, co sprawia, że światło trafia tam, gdzie jest potrzebne. Z kolei system Lumimotion wykrywa ruch lub jego brak, dostosowując natężenie światła. Zastosowane lampy oferują także zróżnicowane barwy – w miejscach przeznaczonych dla pieszych emitują światło ciepłe, a białe tam, gdzie odbywa się ruch kołowy. System informuje także o potrzebie konserwacji lub wymiany uszkodzonych części, co pozwala obniżyć koszty utrzymania infrastruktury. – Inteligentne oświetlenie to jeden z komponentów koncepcji smart city, która znajduje odzwierciedlenie zarówno w skali makro – aglomeracji miejskiej, jak i mikro – np. osiedla, czego najlepszym przykładem są Nowe Żerniki. O innowacyjności tego projektu świadczy nie tylko ilość zastosowanych technologii, ale przede wszystkim ich jakość i nastawienie na realizację konkretnych celów. Ten projekt to inspiracja dla samorządów, włodarzy i architektów miejskich, jak korzystać z nowoczesnych i sprawdzonych rozwiązań, z myślą o tym, co dziś, i o tym, co jutro – mówi Bogdan Rogala, general manager Signify Eastern Europe (dawniej Philips Lighting Poland).

Dusza architektury

– Władze samorządowe decydują się na modernizację instalacji oświetleniowych, kierując się coraz częściej troską o środowisko i bezpieczeństwo mieszkańców. Modernizacja oświetlenia przynosi także oszczędność energii co ma szczególne znaczenie w perspektywie rosnących kosztów energii. Zewnętrzne instalacje oświetlenia LED wyposażone w inteligentne systemy sterowania są w stanie ograniczyć zużycie energii nawet o kilkadziesiąt procent – mówi Rafał Gawrylak, prezes firmy ES-System. Jedną z ostatnich realizacji firmy z zakresu inteligentnego miejskiego oświetlenia była modernizacja oświetlenia ulicznego w gminie Raciechowice. Projekt obejmował wymianę 403 lamp ulicznych. W ostatnich latach firma zrealizowała też wymianę oświetlenia m.in. w kompleksie apartamentów Angel City w Krakowie oraz przy ulicy Bagiennej w Katowicach, a także dla drogi krajowej S5 oraz mola w Kołobrzegu.

Oświetlenie uliczne jest niezbędnym elementem miejskiej przestrzeni. Odpowiednio rozmieszczone lampy poprawiają bezpieczeństwo i zmniejszają ryzyko wypadków, kradzieży i aktów przemocy. Generują też oszczędności w miejskim budżecie. Nowoczesne systemy dostosowują natężenie światła do warunków pogodowych i natężenia ruchu. Dzięki nim spada też zużycie energii elektrycznej, ale nie są to jedyne funkcje. Miejskie lampy mogą być także wyposażone w moduły zarządzania ruchem oraz Wi-Fi. Modernizacja przestarzałej infrastruktury to także idealna okazja do tego, aby od razu zamontować technologię internetu rzeczy. Przy okazji można także wyeksponować najatrakcyjniejsze tereny miejskie. Nic tylko inwestować…