Europa Kosztowne fit-outy

Jak pokazują dane firmy doradczej Cushman & Wakefield, pierwsze miejsca na liście najdroższych lokalizacji europejskich pod względem wykończenia i wyposażenia biur zajmują kluczowe miasta w Wielkiej Brytanii i w Niemczech. Według ekspertów, w krajach regionu Europy Środkowo-Wschodniej, po okresie wzrostu kosztów, ceny osiągnęły w końcu bardziej stabilny i przewidywalny poziom.

Aktualne stawki za wykończenie biur kształtują się średnio na poziomie 2 214 euro/mkw. w formule "all-in", czyli obejmującej meble, systemy audio-wizualne, koszty robocizny oraz rezerwę na całkowite koszty związane z potencjalnym projektem, przy wykorzystaniu w projekcie najwyższej jakości materiałów.

Oznacza to znaczny wzrost cen w porównaniu z zeszłym rokiem, ale w zasadzie zgodny z maksymalnym wskaźnikiem inflacji odnotowanym w Wielkiej Brytanii i w strefie euro. W regionie Europy Środkowo-Wschodniej koszty wykończenia powierzchni biurowych wzrosły średnio o 13 proc. r-d-r, w tym o 15 proc. w Polsce, o 12 proc. w Czechach, o 10 proc. na Słowacji i o 15 proc. na Węgrzech, na co wpływ miał – podobnie, jak w przypadku całej strefy euro – bardzo wysoki poziom inflacji.

Trzy lata po wybuchu pandemii Covid-19 jednym z priorytetów uczestników rynku nieruchomości jest dostosowanie biur w taki sposób, aby odzwierciedlały one aktualne modele pracy. Firmy wkładają ogromny wysiłek w rozwój własnych strategii miejsca pracy i przywiązują coraz większą wagę do kryteriów zrównoważonego rozwoju. Jednocześnie, kluczowe dla pracodawców są także działania dotyczące wspierania różnorodności i zgodne z zasadami kultury inkluzywnej. Wszystko to generuje popyt na najwyższej klasy przestrzenie biurowe, które okazują się być dziś towarem deficytowym i wymaga od firm odpowiedniego planowania wydatków oraz zadbania o aspekt logistyczny – komentuje Nic Wilkinson, chair of Project & Development Services EMEA, Cushman & Wakefield.

W ciągu ostatnich 12 miesięcy głównym wyzwaniem wpływającym na koszty wykończenia biur była rosnąca inflacja, wynikająca z istotnego zachwiania równowagi pomiędzy popytem a podażą, co było spowodowane głównie zerwanymi łańcuchami dostaw, ograniczeniami na rynku pracy oraz wojną w Ukrainie.

Jak podkreślają eksperci Cushman & Wakefield, w regionie Europy Środkowo-Wschodniej popyt na prace wykończeniowe – zarówno w stolicach, jak i w głównych miastach regionalnych – jest wysoki. Ceny, mimo wzrostu w porównaniu w ujęciu rok do roku, po okresie turbulencji spowodowanych konfliktem w Ukrainie, nadal pozostają na stosunkowo stabilnym poziomie. Eksperci jednak wskazują, że w przypadku niektórych produktów czy materiałów niezbędnych do sfinalizowania projektu, czas realizacji dostawy może być wydłużony, co oznacza konieczność odpowiedniego zmapowania łańcucha dostaw i ograniczenia ryzyka poprzez staranne przygotowanie specyfikacji oraz współpracę z lokalnymi dostawcami.

Jak wynika z jednego z ostatnich raportów Cushman & Wakefield do 2030 roku 76 proc. europejskiej powierzchni biurowej będzie przestarzała, m.in. z powodu zmian wprowadzonych w modelach pracy i coraz większej liczby regulacji dotyczących standardów zrównoważonego rozwoju. Dlatego, według ekspertów, najlepsze w swojej klasie projekty wykończenia biur muszą uwzględniać pięć czynników: strategię miejsca pracy, zarządzanie zmianą, zrównoważony rozwój, zaopatrzenie i technologię.

Krótko- i średnioterminowa perspektywa dla regionu CEE jest interesująca, szczególnie w kontekście dynamicznego wzrostu liczby nowych inwestycji w ciągu ostatnich dwóch dekad. Trend oparty na wzroście, do którego byliśmy dotąd przyzwyczajeni, może jednak ulec zmianie w obliczu wymogów legislacyjnych dotyczących polityki ESG oraz globalnych celów redukcji emisji dwutlenku węgla. Najemcy będą teraz prawdopodobnie zajmować mniejsze przestrzenie, zaprojektowane i realizowane w zgodzie z zasadami zrównoważonego rozwoju. W regionie Europy Środkowo-Wschodniej utrzyma się zapotrzebowanie na prace wykończeniowe także w ramach już istniejących biur, co będzie związane z procesami modernizacyjnymi, repozycjonowaniem i relokacjami najemców – prognozuje Andrew Frizell, head of Project Management CEE, Cushman & Wakefield.