Flora na medal

Tytułem wprowadzenia: pod nazwą „Expo” kryją się cykliczne, publiczne wystawy o międzynarodowym zasięgu, organizowane przez Biuro Wystaw Światowych (BIE) we współpracy z rządami państw. BIE przyznaje prawa do organizacji trzech wydarzeń pod tym szyldem – są to Światowe Expo (World Expo), największa, najbardziej prestiżowa edycja imprezy, Międzynarodowe lub Małe Expo (International Expo) – wydarzenie na mniejszą skalę, z wyraźnie określonym tematem, oraz Zielone Expo (Horitcultural Expo), wydarzenie skupione na kwestiach zrównoważonego rozwoju, zieleni i dbania o środowisko. W przypadku tego ostatniego prawa do organizacji wydarzenia przyznaje Międzynarodowe Stowarzyszenie Producentów Ogrodniczych, a Biuro Wystaw Światowych je zatwierdza.

Przypływa zielona Łódź

W 2018 roku Łódź otrzymała prawo do organizacji Horticultural Expo (tzw. Zielone Expo). Skąd wziął się pomysł na to wydarzenie? – Chwilę wcześniej, w 2017 roku, Polska i Łódź ubiegały się o organizację Expo International, ale o kilka głosów wyprzedziła nas Argentyna – wyjaśnia Maciej Riemer, dyrektor Departamentu Ekologii i Klimatu Urzędu Miasta Łódź i zarazem kierownik Projektu Expo Horticultural. – Chcieliśmy wykorzystać ten kapitał do promocji Łodzi i Polski w innym aspekcie. Płynnie przeszliśmy więc z Expo International do Horticultural. Trzeba było przygotować odpowiednią aplikację i poddać się komisji weryfikacyjnej, a później co pół roku należy składać sprawozdanie z podjętych działań – tłumaczy. Po wstępnym uzyskaniu praw do organizacji wydarzenia konieczne było przygotowanie studium wykonalności. Miasto zorganizowało przetarg i jesienią 2018 roku wyłoniono wykonawców. Od listopada 2018 do końca 2019 roku trwało opracowywanie studium wykonalności przez konsorcjum, w którym głównymi uczestnikami były PwC oraz Chapman Taylor. Pandemia wymusiła zmianę terminów organizacji szeregu imprez, w tym Expo World w Dubaju, które miało rozpocząć się w październiku 2020 roku, jednak ostatecznie otwarcie przeniesiono na październik 2021 (ma potrwać do marca 2022 roku). To z kolei wpłynęło na zmianę terminu Expo Horticultural w Katarze z przełomu 2021/2022 na 2023/2024. By to ostatnie nie zachodziło na planowaną datę imprezy w Polsce, zdecydowano także o zmianie terminu wystawy w Łodzi na rok 2029.

Park na lata

Jak zakłada przedstawiony niedawno master plan, Zielone Expo w Łodzi zajmie 80-hektarowy teren w ścisłym centrum miasta, obejmując dwa istniejące parki: 3 Maja i Baden-Powella, a także obszary przylegające do łódzkiego Uniwersytetu Medycznego oraz części poprzemysłowych terenów tzw. Zatorza. Projekt jest rewolucyjny nie tylko ze względu na niespotykaną skalę, ale także dlatego, że dotychczasowe realizacje Horticultural Expo powstawały na peryferyjnych, niezagospodarowanych terenach. Czy lokowanie tego wydarzenia w centrum miasta to na pewno dobry pomysł? Maciej Riemer nie ma wątpliwości: teren, na którym powstanie Expo, przekształci się w żywą tkankę miejską. – Taka atrakcja w centrum miasta jest bardziej dostępna, co ułatwia jej odwiedzanie i zwiększa frekwencję. Centrum oznacza oczywiście pewne trudności, takie jak brak dużych przestrzeni, bo mówimy o rozwiniętej już strukturze miasta. Z drugiej jednak strony, do realizacji można wykorzystać istniejącą sieć transportową, a to obniża koszty całego przedsięwzięcia – zauważa. Funkcje master planu zostały zaaranżowane wokół czterech motywów tematycznych, wypracowanych w konsultacjach z miastem i ponad 50 innymi organizacjami. Pierwszy motyw to Natura Wypoczynku, obejmująca park 3 Maja. Reprezentuje środowiska leśne i wodne, oferuje rekreację rodzinną, a także możliwości uprawiania sportu i fitness dla osób w każdym wieku. Kolejny motyw to Natura Życia w parku Baden-Powella – w miejscu, któremu powierzono rolę głównego gospodarza Expo: staną tu m.in. Pawilon Polski i Pawilon Miasta Łodzi otoczone Ogrodami Czterech Kultur. Przewidziano ponadto Ogrody Narodowe uczestników wystawy z innych państw, a także amfiteatr, wieżę widokową i sale wystawiennicze. Trzeci motyw to Natura Zdrowia. Na terenie Zieleńca pojawią się proekologiczne rozwiązania projektowe powiązane z programem hortiterapeutycznym Akademii Zdrowia EcoUMed, Ogrody Zdrowej Żywności, Czystego Powietrza i Wody, Ogrody Zmysłów i Wioska Cyrkulacyjna. Ostatnim motywem jest Natura Biznesu. Na terenie Zatorza będą odbywały się konferencje, seminaria, spotkania naukowe i biznesowe.

Fragment większej całości

– Organizacja Horticultural Expo jest częścią długoterminowej strategii rozwoju miasta – w jej ramach zamierzamy wprowadzić znacznie więcej zieleni w tkankę miejską, tworzyć ogrody kieszonkowe i woonerfy. Zamierzamy też realizować koncepcję ponad 120 km Zielonych Szlaków, które staną się podstawowym elementem Błękitno-Zielonej Sieci – ta strategia zagospodarowania przestrzennego obejmuje połączenie miasta z jego zielonym otoczeniem, parkami krajobrazowymi, lasami, rzekami, zbiornikami i szlakami wodnymi – wyjaśnia Aleksandra Zentile-Miller, dyrektor z Chapman Taylor. Maciej Riemer, zapytany o główne założenia projektu, stwierdza, że dla Łodzi szczególnie ważne są właśnie Zielone Szlaki. – Mamy plan „wciągnąć ludzi w miasto”, w tym celu dodajemy i odświeżamy zieleń w mieście. Zależało nam, by ciekawe miejsca w Łodzi były łatwo dostępne także dla pieszych i rowerzystów – tłumaczy dyrektor Riemer. Zaznacza przy tym, że nie można pominąć wymiaru promocyjnego, gospodarczego, a także politycznego wystawy, bo takie wydarzenie przyciąga uwagę świata. – Chcemy, by to Expo było na najbliższe 15-20 lat motorem rozwoju jako atrakcja przyciągająca do Łodzi zarówno turystów, jak i inwestorów – dodaje. Światowe, wielomiesięczne wydarzenie to jednak ogromne koszty – według szacunków sprzed roku, impreza ma kosztować około 1,2 mld zł, ale do czasu jej otwarcia ta wartość zapewne się zmieni. – Zazwyczaj połowa kosztów tego typu imprezy zwraca się m.in. dzięki przychodom ze sprzedaży biletów czy wpływom od sponsorów – zaznacza Maciej Riemer. Przychody są też generowane przez sprzedaż części nieruchomości, które są przygotowane do sprzedaży po Expo. – Zostaje kwota około 600-700 mln zł, którą musimy znaleźć. Po odliczeniu dotacji państwowych i unijnych miastu pozostaje koszt w wysokości 300-400 mln zł netto – podlicza Riemer.

Oczekuje się wystawców i uczestników z 43 krajów, w ciągu sześciu miesięcy trwania Zielone Expo ma przyciągnąć 4,5 mln odwiedzających. – Po zakończeniu wystawy mieszkańcom Łodzi będą służyć nie tylko tereny zielone – pozostanie wiele zabudowań, z których część zostanie przystosowana do nowych funkcji, jak stałe przestrzenie wystawiennicze oraz obiekty biznesowe, administracyjne, kulturalne, edukacyjne, zdrowotne, sportowo-rekreacyjne, wypoczynkowe i gastronomiczne. Niektóre pawilony, struktury i instalacje zostaną przeniesione, głównie na publiczne tereny zielone, parki, skwery i place miejskie – zapewnia Aleksandra Zentile-Miller. Jej zdaniem, łódzkie Expo postęp w organizacji tych międzynarodowych wystaw. – Fakt, że będzie to pierwsze Expo organizowane w istniejącej tkance miejskiej, ma podkreślać proekologiczne znaczenie regeneracji, odnawialności, recyklingu, powtórnego wykorzystania czy ewolucji w sposobach użytkowania. Będzie silnie zorientowane na edukację związaną z promocją zdrowia, dobrej jakości życia oraz zrównoważonych rozwiązań prośrodowiskowych – podsumowuje Aleksandra Zentile-Miller. Z kolei Maciej Riemer uważa, że takie wydarzenia, jak Zielone Expo, mogą wskazać innym samorządom nowe rozwiązania oraz nowe podejście do zieleni i ochrony środowiska. Wydarzenie zaprezentuje także Polskę jako kraj otwarty na rozwiązania proekologiczne i przyjazny środowisku. – Mam nadzieję, że ta wystawa zmaże odium, jakie spadło na Polskę w związku z energetyką węglową czy wycinką Puszczy Białowieskiej – podsumowuje dyrektor Riemer.