Równowaga na blacie

Biuro jest żywym, ewoluującym organizmem – musi się dostosowywać do zmieniającej się liczby pracowników, adaptować do wymogów pracy hybrydowej, zapewniać warunki sprzyjające wydajności, kreatywności i dobremu samopoczuciu. Jeśli dodamy do tego wymogi związane z funkcją reprezentacyjną i dostosowaniem do zmieniającej się identyfikacji wizualnej firmy, okaże się, że cykl życia elementów biurowego wykończenia to zwykle nie więcej niż pięć lat. A potem zabawa zaczyna się od nowa – jedne rzeczy jadą na wysypisko, inne przyjeżdżają prosto z fabryki. Wykres emisji dwutlenku węgla skacze w górę jak nocna gorączka.

Biura dla klimatu

Wszystkie biurowe aranżacje mają swoją konkretną cenę, liczoną nie tylko w złotówkach czy euro, ale też w kosztach środowiskowych. Świadomość tej relacji rośnie zarówno po stronie klientów, jak i projektantów zajmujących się tworzeniem biurowych wnętrz. – Projektowanie biur w oparciu o zasady zrównoważonego rozwoju to tworzenie przestrzeni, które są jednocześnie ekonomiczne oraz przyjazne dla człowieka i środowiska naturalnego. Dlatego najbardziej progresywne firmy poszukują tego typu rozwiązań – zapewnia Dymitr Malcew, projektant współpracujący m.in. z firmą Hoof.

Ideałem, do którego dążymy w dobie zagrożenia katastrofą klimatyczną, jest gospodarka obiegu zamkniętego (inaczej: gospodarka cyrkularna), gdzie nic nie trafia na śmietnik. Studio projektowo-badawcze Workplace uznało cyrkularność za jeden z pięciu najważniejszych trendów projektowania biur w postpandemicznej rzeczywistości. – Przy wdrażaniu podstaw ekonomii cyrkularnej powinna przyświecać nam idea „less waste”, polegająca na jak największym możliwym ograniczeniu wpływu środowiskowego nowych projektów biurowych – można przeczytać na stronie pracowni.

Na tropie śladu węglowego

Choć według Anny Rębeckiej, senior creative architect w Tétris Design Studio, określenia „biura cyrkularne” w odniesieniu do projektowania i wykańczania wnętrz brzmią sztucznie, to w tym obszarze jest wiele aspektów, które mogą wspierać koncepcję gospodarki obiegu zamkniętego. – Projektanci poruszają się raczej w ramach określenia „sustainability”, związanego ze zrównoważonym rozwojem. Mam tu na myśli zwracanie uwagi na generowanie śladu węglowego i odpadów, ale także na dobór odpowiednich firm logistycznych i dostawców, działających zgodnie z ESG, czy wreszcie korzystanie z materiałów z recyklingu – wylicza architektka.

W ostatnim roku Tétris wdrożył we wszystkich swoich oddziałach Tétris Sustainability Code dla architektów i project managerów odpowiedzialnych za fazę wykonawczą. – System pomaga ocenić, jak dany projekt jest bliski idei „zerowej emisji netto”. Uczy też, jak zmniejszać ślad węglowy poprzez zastosowanie odpowiednich materiałów wykończeniowych, mebli, zieleni, zwracanie uwagi na komfort użytkowników i oszczędność wody oraz zadbanie o odpowiednie oświetlenie i jakość powietrza – tłumaczy Anna Rębecka.

Recykling i certyfikaty

– Wykorzystywanie materiałów z recyklingu jest tylko jednym z wielu, ale niezwykle istotnym elementem tworzenia nowoczesnych i zrównoważonych przestrzeni biurowych. Producenci są coraz bardziej kreatywni w zakresie ponownego wykorzystania materiałów. Popularne staje się np. wykorzystywanie plastiku z odpadów pochodzących z oceanów do produkcji mebli, tkanin czy materiałów wykończeniowych – wskazuje Dymitr Malcew.

Marcin Mazurkiewicz, business development director w Massive Design, przypomina, że poziom zastosowania materiałów z recyklingu przez producentów wykładzin czy innych elementów wykończeniowych określają odpowiednie certyfikaty, np. Cradle to Cradle. – Zawarte w nich kryteria dają nam gwarancje zastosowania sprawdzonych ekologicznie materiałów – podkreśla Marcin Mazurkiewicz.

Z kolei Dymitr Malcew zwraca uwagę, że obecnie większość wiodących producentów ma w swojej ofercie również produkty, które po zużyciu mogą być wielokrotnie przetwarzane, co przedłuża ich cykl życiowy. Ideałem byłoby korzystanie z materiałów i elementów, dla których powstała środowiskowa deklaracja produktu (EPD, Environmental Product Declaration), oceniająca wpływ na środowisko w całym cyklu życia – od momentu wytworzenia aż po utylizację lub przetworzenie.

Lokalnie i z głową

Dla redukcji śladu węglowego istotne jest też to, gdzie powstają produkty wykorzystywane w aranżacji biur, jako że transport podwyższa istotnie emisję dwutlenku węgla w bilansie całego procesu. – Na przykład oferująca biurowe meble firma Vank, z którą współpracuje Tétris, zwraca uwagę na wykorzystywanie materiałów z recyklingu, a do tego całą produkcję realizuje w kraju – wskazuje Anna Rębecka.

Jak podkreśla Dymitr Malcew, bardzo istotne jest stosowanie produktów trwałych, o wysokiej jakości, co będzie zapobiegało ich szybkiej wymianie. – Wysyłanie mebli na wysypisko śmieci i zakup nowych (także tych poddanych recyklingowi) jest sprzeczne ze zrównoważonym rozwojem, dlatego należy wybierać te meble i produkty, które są odnawialne, łatwe do rekonfigurowania i wykonane z materiałów nietoksycznych, ale przede wszystkim trwałe i ponadczasowe – uważa projektant.

Jak dużą wagę w zrównoważonym projektowaniu mają detale, można zobaczyć na przykładzie biura firmy Ørsted, zaaranżowanego i wykonanego z uwzględnieniem zasad „less waste”. – Wymiary zastosowanych przeszkleń zapewniają wykorzystanie pełnych tafli, bez zbędnych odpadów. Układ sufitów zaprojektowaliśmy z pełnych płyt, aby zminimalizować ich docinki. Liczba zastosowanych dekorów płyt meblowych w zabudowach zakłada wykorzystanie pełnych paczek dostarczanych przez producenta – opisują projektanci prace nad projektem.

Zbuduj trwałą relację

Czy da się zaprojektować uniwersalne, odporne na upływ czasu biuro? – Już na etapie projektowania i planowania możemy podejmować decyzje, które pozwolą w przyszłości nie tylko zminimalizować negatywny wpływ na środowisko, ale także zaoszczędzić czas i pieniądze. Kluczowe jest projektowanie elastyczne, z uwzględnieniem przyszłych potrzeb klienta i użytkowników – przekonuje Dymitr Malcew.

Zanim powstanie projekt i ruszy się na zakupy, warto też dobrze przyjrzeć się temu, czym firma już dysponuje. – W Tétrisie mocno promujemy sięganie do dotychczasowych zasobów firmy podczas urządzania nowego biura, np. wykorzystanie posiadanych już mebli, które zalegają w magazynach – opowiada Anna Rębecka. – Jest to oczywiście dłuższa, bardziej pracochłonna droga, ale z korzyścią dla planety. Zdarza się, że takie meble trudniej wkomponować w koncepcję ze względu na kolory czy styl, jednak mamy na to rozwiązania – stosujemy w takim przypadku zmianę obicia lub odświeżanie drewna. Zachęcamy polskich producentów, by rozszerzali swoją ofertę o renowacje mebli – apeluje architektka.

W Ørsted Warsaw Office, dzięki przeprowadzonej przez pracownię Workplace inwentaryzacji biurowych zasobów oraz odpowiedniemu podejściu, wykorzystano m.in. (po odnowieniu) wszystkie biurka i krzesła. Takie praktyki stosowane są również przez projektantów z Massive Design. – Wspólnie z jednym z naszych ostatnich klientów przeprowadziliśmy proces renowacji biura. Projekt zakładał ponowne użycie wielu istniejących już elementów, np. ścian, przeszkleń, sufitów i oświetlenia, co udało się w niemal 80 proc. Pozostałe niewykorzystane zasoby, które można było zrecyklingować, przetworzono, a niewykorzystane elementy wyposażenia meblowego odsprzedano, dając im szansę na drugie życie. Wymieniliśmy też zużyte blaty meblowe i użyliśmy w nowej aranżacji zachowanej rezerwy wykładzin dywanowych – opowiada Marcin Mazurkiewicz.

Ekspert zwraca ponadto uwagę, że idea ReUse sprawia, że ogranicza się transport, co powoduje nie tylko zmniejszenie śladu węglowego, ale i uniezależnienie się od łańcuchów dostaw. To ostatnie klienci zaczęli doceniać zwłaszcza w trakcie pandemii.

Eksperymenty, ekologia i pokój na świecie

Dymitr Malcew, który współpracuje zarówno z klientami w Europie, jak i Azji, zapewnia, że kierunki projektowania przestrzeni biurowych na obu kontynentach są bardzo zbieżne. – Największa różnica polega na tym, że w Azji skala powierzchni biurowych i tempo ich realizacji są bardzo duże. Pozwala to na wprowadzanie innowacji i testowanie nowych rozwiązań projektowych częściej i szybciej. Krótsze okresy najmu oraz duża dynamika firm w Azji powodują, że przestrzenie muszą być bardzo elastyczne i szybko dostosowywać się do nowych potrzeb użytkowników. Uważam, że Azja, np. Singapur, jest w pewnym sensie laboratorium przyszłości, m.in. w podejściu do zrównoważonego projektowania – tłumaczy projektant.

W momencie, gdy za naszą wschodnią granicą trwa wojna, pisanie o cyrkularnych biurach i recyklingu korporacyjnych aranżacji może wydawać się absurdalne. Nie należy jednak zapominać, że rosyjski agresor czerpie swoją siłę z zapotrzebowania świata na paliwa kopalne, a to właśnie dzięki nim przyzwyczailiśmy się do tanich, masowo produkowanych rzeczy, które łatwo wytworzyć i przewieźć, a także których nie żal wyrzucić. Do tej pory ograniczanie emisji szkodliwych substancji przekładało się na ratowanie klimatu, dziś ma swój udział także w przywracaniu pokoju na świecie.